RedaktorNazwalibyśmy to bardziej ewolucją w stronę nowych standardów i systemów informatycznych. Po 26 latach pracy w systemie MAK, przyszedł czas na zmiany. Program odszedł na zasłużoną emeryturę. Był z nami w zasadzie od początku istnienia biblioteki i na pewno będziemy go wspominać z dużym sentymentem. Jednak, jak to w życiu, coś się kończy, by coś mogło się zacząć. Przestarzały, wysłużony, wręcz archaiczny program działający pod DOS-em (nie każdy nawet wie, że jest coś takiego), nieodpowiadający dzisiejszym oczekiwaniom czytelnika został zastąpiony system KOHA (opracowany w 1999 roku przez firmę Katipo Communications w Nowej Zelandii). Tym samym zrobiliśmy „sobie” prezent na 30-lecie istnienia biblioteki (Biblioteka Instytutu Teologicznego powstała bowiem w 1994 r. wraz z powołanym do życia przez bp. Tadeusza Rakoczego Instytutem Teologicznym im. Św. Jana Kantego). Dzięki współpracy z Federacją Bibliotek Kościelnych „Fides” udało się zawartość naszej bazy przenieść z przestarzałego systemu komputerowego do nowoczesnego. Przygotowywaliśmy się do tego od kwietnia. Od 14 listopada 2024 r. jesteśmy już obecni w Centralnym Katalogu Bibliotek Kościelnych FIDES jako czterdziesta z kolei biblioteka w katalogu centralnym. Do katalogu zostało zaimportowanych z naszej biblioteki ponad 45.000 rekordów bibliograficznych, obejmujących łącznie prawie 60 000 egzemplarzy. Trwają prace związane z wymianą i konsolidacją rekordów oraz z włączeniem Biblioteki do katalogu NUKAT (Katalog Polskich Bibliotek Naukowych).
autor: Rafał Dudek
Dlaczego wybór padł właśnie na ten system, na rynku jest wiele innych programów?
Rafał Dudek: Wybór na rynku jest spory, jednak są to oferty komercyjne. Duże biblioteki, ośrodki uniwersyteckie mają w czym wybierać, mogą sobie na nie pozwolić. Zdecydowaliśmy się na system KOHA z kilku względów. Po pierwsze jest systemem darmowym. Po drugie, od 1998 roku jesteśmy członkiem Federacji Bibliotek Kościelnych „FIDES”. Tak jak w 1998 roku rekomendowany był system MAK, tak później, gdy już było wiadomo, że program nie będzie rozwijany, wybór padł na system KOHA. Chcemy tworzyć katalog centralny wraz innymi bibliotekami kościelnymi w Polsce. Wspólny Katalog „Fides” rozpoczął swoją działalność 14 czerwca 2014 r. Obsługuje obecnie ponad połowę diecezji Kościoła katolickiego w Polsce: 19 bibliotek uczelni i wyższych seminariów duchownych oraz 4 biblioteki diecezjalne, jak również 16 bibliotek zgromadzeń zakonnych. Katalog liczy ponad 800 tys. opisów bibliograficznych, w tym ponad 560 tys. pobranych z katalogu NUKAT. Obejmuje ponad 3 mln egzemplarzy. Bardzo cieszymy się, że nasza biblioteka znalazła się w tym gronie. Już wiemy, że 3 kolejne ośrodki prowadzą prace nad dołączeniem do projektu. Ponadto mamy wsparcie merytoryczne ze strony Federacji Bibliotek Kościelnych „Fides”, co też ma znaczenie.
Co daje wspólny katalog? Co zmienia w funkcjonowaniu biblioteki?
Rafał Dudek: Żyjemy w świecie informacyjnym. Liczy się szybka, rzetelna i precyzyjna informacja. Po co przeszukiwać 40 bibliotek osobno w poszukiwaniu żądanej publikacji, jak można to zrobić jednym wyszukiwaniem we wszystkich bibliotekach tworzących katalog? Czyż to nie jest oszczędność czasu? Jeśli potrzebujemy jakiejś książki, to dzięki centralnemu katalogowi dowiemy się, gdzie ona się znajduje. Wcześniej każda biblioteka prowadziła swój własny katalog, co utrudniało wymianę informacji między ośrodkami. To szczególnie ważne dla badaczy i naukowców. Uważamy, że wspólny katalog unaocznia także bogactwo i wkład w rozwój naukowy, kulturalny, oświatowy Kościoła katolickiego w Polsce. Ponad 3 miliony egzemplarzy książek robi wrażenie, a to tylko połowa bibliotek kościelnych w Polsce.
Ponadto jako bibliotekarze w wielu przypadkach nie musimy tworzyć odrębnych opisów bibliograficznych (tym samym powielać pracy, którą już ktoś wykonał). Jeżeli dana książka trafia do naszej biblioteki na drodze zakupu czy daru, a jest już w katalogu centralnym, posiada prawidłowy, profesjonalny i znormalizowany opis bibliograficzny, to tylko „podpinamy” nasz egzemplarz i mamy gotowy opis, gotową informację bibliograficzną dla odbiorcy. Wszystko znajduje się w jednej bazie na jednym serwerze, który jest umieszczony we Wrocławiu.
Jakie możliwości otwiera przed czytelnikiem nowy system?
Rafał Dudek: Czytelnik po zalogowaniu się do naszej biblioteki (w tym celu należy pobrać w bibliotece login i hasło) dostępne ma następujące funkcje automatycznie:
- domyślne wyszukiwanie w naszej bibliotece
- zamawianie książek
- przedłużania terminu wypożyczeni czyli dokonywanie prolongat
- sprawdzanie stanu konta i przeglądanie historii wypożyczeń
- tworzenie list
- zarządzanie swoimi ustawieniami
- proponowanie zakupów książek i wiele innych
Ponadto interfejs wyszukiwania posiada rozbudowane narzędzia, dzięki którym naszą kwerendę możemy zawęzić, tak by odpowiedź na pytanie, które nas nurtuje, była jak najbardziej precyzyjna. Wszelkie informacje dotyczące logowania się w systemie, linki odsyłające do katalogu zamieszczone są na stronie internatowej biblioteki pod adresem: www.biblioteka.diecezjabielsko.pl
Rozumiem, że to spore ułatwienie dla czytelnika, który w stopniu podstawowym odnajduję się w Internecie. Co z czytelnikami starszymi, których zapewne macie, a dla których nowinki techniczne niekoniecznie są znane? Którzy nie będą logować się do systemu i zamawiać książek online?
Rafał Dudek: Bardzo cenimy czytelnika w każdym wieku. Seniorzy są dla nas szczególnie ważni i obecni w naszej bibliotece. System jest elastyczny, dla nich nic się nie zmienia, nie muszą posiadać własnego adresu mailowego, nie muszą logować się do systemu, będą obsługiwani tak jak do tej pory, czyli albo zamawiają książki telefonicznie lub bezpośrednio w bibliotece. W wyborze literatury pomaga bibliotekarz.
Z jakich dziedzin wiedzy czytelnik znajdzie książki w bibliotece?
Rafał Dudek: Szeroko rozumiana teologia, teologia fundamentalna, dogmatyczna, teologia rodziny, teologia życia wewnętrznego (duchowość) to nasze oczko w głowie. Ponadto posiadamy najbogatszy w diecezji zbór książek Jana Pawła II i o nim. Bardzo bogaty zbiór książek z biblistyki, filozofii, hagiografii. Czytelnik znajdzie u nas publikacje z historii Kościoła, katolickiej nauki społecznej, historii powszechnej, z historii Polski, z pedagogiki, psychologii, socjologii, nauk prawnych w tym oczywiście prawa kanonicznego. Nie obca nam literatura piękna polska i zagraniczna. Katecheci znajdą publikacje, podręczniki ze swojej dziedziny, jak również liturgiki czy homiletyki. Gromadzimy publikacje dotyczące historii parafii naszej diecezji. Do tego dochodzą czasopisma, ponad 300 tytułów. Co miesiąc uzupełniamy nasz księgozbiór o nowości wydawnicze dostępne na rynku. Jednym zdaniem dla każdego coś dobrego. Ze zbiorów można skorzystać także na miejscu, w naszej czytelni. Jesteśmy obecni w przestrzeni wirtualnej, zachęcamy do odwiedzania strony internetowej jak również śledzenia profilu facebookowego, gdzie rekomendujemy nowości czytelnicze.
Wciąż spotykam się z pytaniem gdzie znajduje się biblioteka i kto może z niej skorzystać?
Rafał Dudek: Biblioteka i Archiwum Diecezjalne mieści się w budynku Kurii Diecezjalnej przy ulicy Żeromskiego 5 A w Bielsku-Białej. Ze zbiorów biblioteki nieodpłatnie może skorzystać każdy zainteresowany. Mamy pełen przekrój wiekowy czytelników, od uczniów najstarszych klas szkoły podstawowej poprzez uczniów szkół średnich, studentów po seniorów. Często z naszych zbiorów korzystają studenci i wykładowcy nie tylko z bielskich uczelni, ale także spoza terenu diecezji. Mamy czytelnika, który systematycznie od wielu lat co dwa miesiące przyjeżdża z Żor. Bardzo lubi naszą bibliotekę i ceni jej bogaty księgozbiór. Wszystkich zachęcamy do czytania i serdecznie zapraszamy do skorzystania z naszych zbiorów. Odpowiadając na listopadowe wezwanie Papieża Franciszka chcemy „przekazywać dziś dziedzictwo przeszłości nowym pokoleniom, które są zanurzone w płynnej kulturze i dlatego potrzebują solidnych środowisk formacyjnych. Biblioteki muszą być miejscami, w których poświęca się czas na refleksje, otwierając się na wymiar duchowy i transcendentny, by w ciszy i pośród medytacji rozwijać nowy humanizm”.
